Auteur: Jan Bus (2014)
Dieteren heeft altijd bij Susteren gehoord; het heeft met Susteren altijd één gemeente gevormd De Dieterdenaren hebben wel geprobeerd los te komen van Susteren. Wat de kerk betreft is dit in 1833 gelukt; het dorp heeft een eigen parochie gekregen los van Susteren. Wat de gemeente betreft hebben de dorpsgenoten het nooit voor elkaar gekregen onafhankelijk te worden ook al hebben ze dit in 1838 geprobeerd.
In die tijd was Limburg, behalve Maastricht, een deel van België. Een aantal ingezetenen schreef uit naam van alle inwoners een brief aan de Belgische koning met het verzoek een eigen gemeente te mogen stichten.

Samenvatting verzoek
In dit verzoek geven de briefschrijvers informatie over de beide dorpen Susteren en Dieteren wat betreft ligging, omvang, en bevolkingsaantallen. Ze benadrukken dat Dieteren al het nodige in huis heeft voor de inrichting van een eigen gemeente.
De dorpsgenoten proberen de koning gunstig te stemmen door erop te wijzen dat het algemeen belang gebaat is bij een splitsing van de beide plaatsen. Ze vermelden ook dat ze als zelfstandige gemeente goedkoper uit zijn en dat de belastingen dus lager zullen zijn. Ze hebben dus ook een eigenbelang maar schrijven dit natuurlijk niet. Ze schrijven den koning dat ze de bijdrage in de Susterse belastingen onrechtvaardig en oneerlijk vinden.
De Dieterdenaren van die tijd spelen ook op het gemoed van de koning, ze doen een beroep op zijn gevoel voor rechtvaardigheid, ze vragen hem om medeleven, smeken hem bijna. Dit alles heeft niet mogen baten. Dieteren bleef Susters maar dat kon de koning ook niet helpen(zie slot).

De brief
Hier volgt de brief aan de koning waarin bovenstaande punten onder kopjes zijn weergegeven. De brief wordt dus niet in zijn geheel maar in gedeelten opgenomen.

Omvang, ligging en bevolkingsaantallen van de beide dorpen
Susteren met zijn gehuchten waaronder ook Dieteren telt 1700 ingezetenen, Dieteren alleen heeft 520 zielen. De afstand tussen de 2 plaatsen is 2000 meter, de wegen zijn gedurende 7 maanden van het jaar onbegaanbaar.
Susteren, zonder Dieteren, heeft een bevolking samengesteld uit de gehuchten Veurth, Heide, Baakhoven, Gebroeck, Katsbeck en verschillende verspreid liggende huizen. Deze plaatsen samen hebben een doorsnee van 8000 meter.
Dieteren alleen daarentegen vormt één geheel van huizen en velden met een omtrek van 3000 meter.

Wat Dieteren al heeft voor een eigen gemeente
Dieteren heeft al een eigen kerk, parochie en kerkfabriek geheel onafhankelijk van die van Susteren.
Ook hebben de ingezetenen al een school met een eigen onderwijzer, die zijn salaris krijgt van de regering van Zijne Majesteit. Het schoolgebouw is bovendien zodanig gebouwd dat een deel ervan voor weinig kosten afgescheiden kan worden en dienst kan doen als gemeentehuis.
Dieteren kan gemakkelijk zelf voor het beheer en het onderhoud van het kleine wegennet zorgen.

Voordeel van de afscheiding voor beide dorpen
De gemeenschappelijke gronden van Susteren en Dieteren kunnen wat hun ligging betreft gemakkelijk verdeeld worden. Bij deze verdeling zullen allebei de plaatsen voordeel hebben. Bovendien, als de Dieterdenaren de gronden aan hun kant eenmaal in eigen handen hebben, zullen zij deze verbeteren en zullen de gronden drie keer zo veel waard worden.

Nadelen van Dieteren om bij Susteren te horen
Samen met Susteren moet het dorp voor een derde bijdragen in alle kosten van de hele gemeente. Indien het dorp zelfstandig is, heeft het hoogstens 15 franc onkosten nodig voor het onderhoud van bruggen en andere openbare werken.
De raad stemt altijd in het voordeel van de Susteren omdat de Susterdenaren de meerderheid hebben. De stemuitslag is altijd in het nadeel van Dieteren. Dit maakt de inwoners van Dieteren ontevreden.
En als men bij dit alles ook nog bedenkt …..
dat het karakter van de inwoners in beide plaatsen verre van hetzelfde is en dat de mensen anders zijn wat betreft hun manier van leven en hun taalgebruik, dan durven wij hopen Majesteit, dat U medelijden heeft met het lot van meer dan 500 van Uw toegewijde onderdanen, die zuchten onder het lot van een gemeente die altijd de dienst uitmaakt en wij durven hopen dat U de nodige maatregelen neemt om Dieteren te verheffen tot zelfstandige gemeente.

In deze verwachting verblijven Uw nederige en eerbiedige dienaren van Dieteren

De gouverneur laat van zich horen
Op de brief van de Dieterdenaren heeft de districtscommissaris in Roermond op 27 december 1838 gereageerd. Hij heeft opdracht gekregen van de gouverneur in Hasselt om inlichtingen in te winnen of Dieteren wel zelfstandig kan worden.

Samenvatting opdracht commissaris
De commissaris moet aan de hand van een standaard vragenlijst allerlei gegevens over Dieteren verzamelen. Hij heeft deze lijst doorgestuurd aan de burgemeester. De gouverneur wil b.v. geïnformeerd worden over het bevolkingsaantal, het aantal stemgerechtigden en de oppervlakte. Hij wilde vooral vaststellen of de gemeente zich zelf kon redden wat de financiën betreft of dus kostendekkend bestuurd kon worden. Hij wilde ook weten of de nieuw te vormen gemeente rechten kon doen gelden op gemeenschappelijk gronden.
De gouverneur was niet tevreden met een ingevulde vragenlijst alleen. De commissaris moet de zaak Dieteren grondig bestuderen. De gouverneur verwacht van hem dat hij zelf ook gegevens inbrengt. De gouverneur wil ook van de commissaris horen wat hij vindt van een nieuwe gemeente Dieteren. De commissaris is dus een zeer belangrijk persoon voor de Dieterdenaren; met zijn mening wordt zeker rekening gehouden.

De rechten van de gemeente
De gouverneur laat vragen of Dieteren eigendomsrechten of gebruiksrechten op gemeentelijke gronden binnen de gemeente Susteren heeft. Hij wil weten wat voor soort rechten dat precies zijn en hoe zwaar deze rechten kunnen wegen; de gouverneur wil dus een omschrijving van die rechten. Hij is bang voor moeilijkheden die kunnen ontstaan als de nieuwe gemeente Dieteren deze rechten gaat opeisen en gaat uitoefenen. Hij wil dus weten hoe zeker deze rechten zijn.

Financiële toestand van Dieteren
De brief van de commissaris met de vragenlijst is gericht aan de burgemeester van Susteren. De burgemeester moet invullen met welke schulden Dieteren belast zal zijn en wat de jaarlijks te betalen renten zullen zijn van die schulden. Hij moet ook kenbaar maken hoe hoog hij verwacht dat de kosten van het bestuur zullen zijn; met bestuur bedoelt hij het bestuur van de parochie en van de gemeente.
En de belangrijkste vraag is: hoe Dieteren denkt deze kosten te gaan betalen, met welke geldelijke middelen. Hij bedoelt belastingopbrengsten, opcenten, grondbelasting en opbrengsten van verpachtingen. Hij verlangt een opgave van het aantal boerderijen in eigendom met hun bijbehorende landerijen. Hij wil ook weten of er woeste gronden zijn en of er vrije weidegang is.
Kortweg hij wil gewoon weten hoe rijk of hoe arm de nieuwe gemeente Dieteren is en of de Dieterdenaren alles kunnen betalen en zich zelf kunnen redden.
Als alles in orde bevonden is dan zal de gouverneur een vast lid van de Provinciale Staten naar Dieteren sturen. Deze afgevaardigde zal de Dieterdenaren wegwijs maken hoe ze de nieuwe gemeente moeten opstarten.

Slot
Jammer genoeg is van de ingevulde vragenlijst en van het antwoord van de burgemeester niets te vinden, niet in het gemeente archief van Echt en ook niet in het provinciaal archief in Maastricht. Hoogstwaarschijnlijk heeft dit te maken met de machtswisseling van België naar Holland; feitelijk reeds in februari 1839 waren de Dieterdenaren geen Belgen meer. De afscheiding van onze huidige provincie Limburg was een feit hoe spijtig dat de Limburgers en de Dieterdenaren van die tijd dat ook vonden. Zij waren nu Hollanders en de koning aller Belgen aan wie ze geschreven hadden was hún koning niet meer.
Misschien hebben de Dieterdenaren achter het net gevist door lang te wachten met hun verzoek om afscheiding van Susteren.
Hoe het ook zij Dieteren bleef Susters, hoe jammer dit voor de Dieterdenaren ook was. Ze hebben wel van 1875 tot 1924 scheiding van baten en lasten gehad maar dat is een heel ander verhaal.


Met het diepste respect en een toewijding zonder grenzen Sire van de zeer nederige dienaren en onderdanen van Uwe Majesteit
Dieteren den 23 November 1838

De ondertekenaars van het verzoekschrift

Jacob Winteraeken J H Schülpen Reinier Schulpen J Mostard J M Schulpen Scheepen E Jessen F Coenemans W.Horens G Jessen J Coenemans J Schlangen Gerard Schlangen J Claessen H Hoorens G Bokken J L van heel M Fiddelaars G Hubens A Jetten L Schlangen J Slangen M Hoorens J L Schlangen P M Horens

Mattijs Jansen W Coenemans P Henkens J Frans Van Cleef K Simons H Schlangen L De Crae G Blanken H Schulpen J Schulpen C Schulpen L de Warremet ? H Penders Gerardus Hoorens J. Lumens M Beckers G Jessen F Verstappen JJ Lijnen J Schulpen M Bovenderd G Meuffels J Custers

bron G.A.E. Susteren nr. 1364 gemeente Echt-Susteren