Speurtocht naar de eerste lagere school die Dieteren officieel heeft gekend.

Een aantal jaar geleden vertelde Mia Schulpen “Mia van Theike” 1926-2006 de toenmalige bewoonster en winkelierster tot 1994 van het pand Kampstraat 16. Dat zij een akte had die informatie bevatte over deze oudste school in Dieteren. Ook sprak deze akte over het bij het kadaster abusievelijke vermelding verkeerde eigenaar van dit perceel, later meer hierover.
Om uit te zoeken hoe het nu werkelijk was bleek uiteindelijk nog moeilijker dan verwacht. Dit mede omdat de gegevens bij het kadaster de perceelsvermelding van de school op het naastgelegen huis staat.
Bedenk ook dat rond die tijd nogal wat machtswisselingen plaatsvonden, de Franse tijd was weliswaar geëindigd in 1814 maar Dieteren zou afwisselend onder bestuur van Nederland, België en Duitsland vallen. In 1839 werd het verdrag van 1831 door de Nederlandse Koning Willem I aanvaard waarbij de provincie Limburg in tweeën was gedeeld, een Belgisch deel en een Nederlands deel. Vanaf 1869 zou het Nederlandse deel van de provincie Limburg pas een volledige Nederlandse provincie worden.
Laten we nu maar eerst kijken naar de kadastrale gegevens. Hier worden onder meer eigendom en vruchtgebruik van percelen bijgehouden. Het kadaster is officieel ingegaan vanaf ca 1840 in onze contreien. Echter met het verzamelen van de gegevens is men al begonnen rond 1820. Dit gegeven vinden we dan ook terug bij dit bewuste perceel waar de school werd gevestigd.
We zien namelijk op de eerste opname dat het perceel eerst onder sectie F en nummer 526 was geregistreerd op naam van Joseph Schulpen echter in 1840 was dit reeds overgedragen aan de gemeente. Ook was de school en onderwijzerswoning reeds gebouwd. Het perceel was inmiddels opgedeeld en had de nieuwe perceelnummers F1353(School), F1354(Pastorij), F1355(Bouwland) en F1356(bouwland) gekregen.


Kadastraal kaartje uit 1840 met locatie eerste lagere school (nummer 1354).

In “Kroniek van een familie, 450 jaar familie Schulpen” lezen we hierover het volgende:
“Bouwmeester Nicolaas Dukers maakte, (volgens gegevens uit het gemeente- archief), in 1829 het bouwplan en tekening. In 1831 werd de school opgeleverd. Een provinciale subsidie van ƒ 700,-- en de door inwoners gratis verstrekte bouwstenen, had de bouw voor dit bedrag mogelijk gemaakt. De kinderen van Dieteren, die eerst een aantal jaren door de gelegenheidsonderwijzers Karel Simons en Jan Renier Smeets in de woonkamer van hun huis, de grondbeginselen van lezen en schrijven bijgebracht kregen, hadden nu een “echte” school.”

En in Maaslandse sprokkelingen jaarg. 2 nr. 4 februari 1979, lezen we:
“Bij K.B. van 29 maart 1828 wordt aan de gemeente Susteren een subsidie van ƒ 700,-- uit 's lands kas toegekend voor de bouw van een schoollokaal en een onderwijzerswoning te Dieteren. In de raadsvergadering van 26 mei 1828 wordt besloten uit de gemeentekas ƒ 300,-- ter beschikking te stellen voor de schoolbouw terwijl in de zelfde vergadering de raadsleden uit Dieteren, te weten Jacob Hoorens, Hendrik Schulpen en Jan Mathis Schulpen, zich verplichten “van door geschenken te verstrekken door de inwoners van Dieteren alle verdere nodige fondsen ter gehele vervaardiging van het schoolvertrek en onderwijzerswoning te bezorgen, zodanig dat de gemeente geen verdere hoegenaamde rekeningen meer af te dragen heeft“. De bijdragen van de inwoners van Dieteren zouden bestaan uit het kosteloos ter beschikking stellen van bouwstoffen, het doen van vrachten en het verrichten van handenarbeid noot.
Het bouwplan van de school werd vervaardigd door N. Dukers, bouwmeester woonachtig te Limbricht, en op 14 juni 1828 goedgekeurd door de schoolopziener. In de raadsvergadering van 18 juni d.a.v. wordt aan G.S. verlof gevraagd het schoolgebouw en de onderwijzerswoning in het openbaar te mogen aanbesteden aan de minstbiedende noot.
De openbare aanbesteding, uitgezet voor de som van ƒ 340,--, zou plaats hebben op 4 augustus 1828 om zeven uur 's morgens, maar moest tot nadere gelegenheid worden uitgesteld daar zich geen kandidaten hadden gemeld noot.
Op 30 maart van het volgende jaar (1829) heeft de aanbesteding niet alleen nog steeds niet plaats gevonden, maar blijkt de gemeente zelfs niet over een geschikte bouwplaats voor de school te beschikken, want in de raadsvergadering van die dag wordt verlof gevraagd om een perceel bouwland te mogen ruilen tegen een perceel grond, gelegen aan de Vleutstraat, toebehorende aan Jozef Schulpen, die dit perceel door tussenkomst van zijn broer Mathias aanbiedt als bouwplaats voor de school en onderwijzerswoning. Weer verstrijkt er een jaar zonder dat de school er komt Geldgebrek is er de oorzaak van dat nog steeds geen aanbesteding heeft plaats gevonden en daarom verzoekt de raad in haar vergadering van 22 april 1830 aan G.S. verlof om het schoollokaal en de onderwijzerswoning in dagloon onder toezicht van het gemeentebestuur te mogen bouwen zonder dat er een openbare aanbesteding plaats vindt; men denkt in dat geval aan de verleende rijkssubsidie van ƒ 700,-- voldoende te hebben voor de bouw, te meer daar de inwoners van Dieteren reeds voor een grote hoeveelheid stenen hebben gezorgd en deze ter bestemde plaatsen hebben gebracht Men wil de inwoners bovendien nog overhalen op hun kosten de werklieden van de nodige drank te voorzien en de nodige arbeid en vrachten kosteloos te verrichten.
Blijkens een brief van de burgemeester aan de commissaris te Roermond van 2 aug. 1830 was men toen bezig met de bouw en niet veel later moet de school en de onderwijzerswoning te Dieteren dan ook uiteindelijk zijn voltooid.”

Nu gaan we eens kijken wat er nog in het archief van de gemeente aanwezig is.
Dit met dank aan Jack Gruils, medewerker informatiebeheer gemeente Echt-Susteren.

Allereerst het eerste plan voor de School met Onderwijzerswoning van de hand van N. Dukers uit Limbricht gedateerd 13 juni 1928 noot.


Eerste plan voor de School met Onderwijzerswoning van de hand van N. Dukers uit Limbricht gedateerd 13 juni 1928.

De kaart is enigzins aangetast, de tekst hierop voor zover leesbaar luidt als volgt:

Op aanzoek van den Hoogedelen Heer Baron De Plevits staadsraad en Burgemees van de Gemeente Susteren. heeft zich d ondergeteekende N:Dukers bouwmeester woonagtig te Limbricht begeven in het gehugt deterren gemeente Susteren op den 3 juni 1828. al waar hem den Heer Burgemeester leden der plaatselijke regering verzogt hebben eene gelegenne plaats naar te zien, na bij den kerk of de zelve ruijmte genougzaam hadden voor een school en wooning van den onderwijzer. Dit ondervonden te hebben heeft mij Den Heer Burgemeester en leden der regering Orders gegeven dezen plan te vervaardigen Der zelver verdeeling is als volgt te weten. No 1; De maatstaf in ellen en palmen. 2; den ingang naar de school en speulplaats. 3; het het heimelijk gemak. 4 het portaal 5; De school, 6 de schijftafels en zit banken 7; Den kachel, 8 Slaapkamer met alisof 9; Kamer. 10 de voorgang. 11 eetkamer 12; De Brandhouk. 13 het heimelijk gemak 14; De waschkeuken 15 de keuken 16; De trap naar booven waar onderdeur Deur naar den Kelder. 17; De bovengang 18 Slaapkamer met ? 18 Kamer. 20 dito. 21 dito met ? 22; Den doorsneed van het geheel gebouw 23; het gezigt van het vervaardigt gebouw om dit gebouw volgens plan en in Evenredigheid van den zelven te bouwen moet men gebruik maken van de beste bouwstoffen namelijk onder opzicht van den te benoumen bouwmeester die alle bouwstoffen volgens plan moet nazien of deze voldoende zijn voor dat de zelve tot bouwen moge gebruikt worden. allen de Noodige bouwstoffen en geheelen werkloon om dit gebouw onder responcabelle opzicht volge eene geregelde verdeeling in ? Klein. tot eene som van twee Duzend drihonderd ses en dertig gulden twee en veertig cent. 2336-42 Aaldus uitgevaardigt te Limbricht Den 13 juni 1828. N:Dukers architect Het bovenstaande plan van het schoolvertrek en onderwijzers wooning in allen deelen nagezien, met de behoeften den ? en volgens de omstandigheden van dit Kerkdorp doelmatig ? zoo dat het wenschelijk voorkomt bij Authorisatie van de Edel ? achtbaren Heeren gedeputeerde staten zonder verder uitstel in dit gun stig bouwseisoen alles voor den winter tot stand te brengen Aldus geadviseerd Limbricht den 14 Juny 1828 De schoolopziener van het ? District

Wat opvalt aan de tekening is dat dit plan niet lijkt op het gebouw zoals dit er nu nog staat. Vermoedelijk komt dit zoals we al konden lezen dat in eerste instantie dit plan was gemaakt om te bouwen nabij de toenmalige kerk. Uiteindelijk werd dus een perceel van Joseph Schulpen verkregen welke gelegen was tussen de huidige Kampstraat en Vleutstraat. Ook moest de bevolking meehelpen met de bouw met hand- en spandiensten. Uiteindelijk werd de school pas 2 jaar later gebouwd en vermoedelijk werd daarbij het plan enigzins aangepast. In het archief kwamen we een andere tekening noot tegen die meer leek op hetgeen we kennen, oordeel maar zelf, zie hieronder.


Plan voor School.

Als ik beide plannen bekijk en rekening houd met bewoning door onderwijzer en daarbij in acht neem dat in het bevolkingsregister van 1840 pastoor Martinus Klinkenberg hier ook woonachtig was. Kan ik mij voorstellen dat er over school en pastorie gesproken werd, terwijl dit in werkelijkheid toch een school betrof. Ik durf zelfs voorzichtig te stellen dat het niet twee afzonderlijke gebouwen betrof maar een gebouw. Dat zowel als school gebruikt werd en gedeeltelijk dus ook voor bewoning door pastoor en onderwijzer. U moet dit niet verwarren met waar iets later een pastorie (oude pastorie) werd gebouwd en bewoond door Martinus Klinkenberg en zijn opvolgers, dit op de lokatie waar nu de heer G.Hoorens woont.

Een onderwijzer uit die tijd Karel Simons woonde in zijn huis aan de Vleutstraat in Dieteren, later kocht hij het naastgelegen perceel F 525 gelegen tussen Vleutstraat en Kampstraat. Dit lag naast het perceel waar de school was gebouwd en later zou dit overgaan naar pastoor Martinus Klinkenberg en werd aan de Kampstraat een pastorie gebouwd welke overigens met de oorlog verwoest werd.

Op gedeelte van voornoemde percelen F1355 en F1356 werd in 1880-1881 de volgende school gebouwd.


Krantenartikel 10 juli 1880 over subsidie voor nieuwe school in Dieteren.

Ook lezen we in Maaslandse sprokkelingen jaarg. 2 nr. 4 februari 1979:
“Op 21 april 1880 vindt in herberg Horens de aanbesteding plaats van een nieuwe school en onderwijzerswoning te Dieteren. Het werk, dat volgens het bestek bestaat uit “het bouwen van een school met onderwijzerswoning, achterplaats, waschkeuken, kolenhok, privaten en urinoirs, welput, twee duikertjes met steunmuur, het bekiezelen van de speelplaats en het planten van doornen heg langs de tuin, op het perceel sectie F no 1356, der gemeente Susteren”, wordt voor ƒ 10.250,-- gegund aan de laagste inschrijver, J. Limpens uit Sittard.”

Hierna kon de 1^e school verkocht worden dit gebeurde in 2 kavels in het jaar 1883 per kavel werd ook nog oppervlakte aan de tuin toegevoegd en een gedeelte was nog bestemd voor aanleg van de huidige meester Ramakersstraat.


Fragment verkoopakte van voormalige eerste school.

In deze verkoopakte lezen we:
“Kavel I
Een huis met plaats gediend hebbende tot pastoreele woning gelegen te Dieteren gemeente Susteren op den Kamp, deelmakende van het nommer 1353, der sectie F palende voorhoofd de Straat, ander hoofd na te melden tuin, eenerzijds naast het volgende gebouw onderzijds den weg op dit erf, langs het perceel nommer 1765 van deze sectie, door de gemeente aan te leggen.”
en
“Kavel II
Een huis met plaats gediend hebbende tot schoolgebouw en onderwijzers woning gelegen te Dieteren gemeente Susteren op den Kamp naast voorgaande Kavel, zijnde perceel nommer 1354 der sectie F geheel als mede een tuin daarachter gaande gaande vanaf den gevel tusschen voorgaand huis tot aan het erf van den heer Klinkenberg in eene rechte lijn tot op den tegenwoordigen tuin van den onderwijzer”

Maar ook staat hierin de al eerder aangehaalde abusievelijke vermelding bij het kadaster namelijk:
“gediend hebbende tot schoolgebouw en onderwijzerswoning, sectie F nommer 354 groot twee aren vijftig centiaren, abusievelijk geboekt in de Kadastrale boeken ten name van de Roomsch Katholieke gemeente Susteren artikel 998.”


Kadastraal kaartje uit 1883 met locatie voormalige eerste lagere school (nummer 2105).

We mogen uit deze akte dus concluderen dat het eerste schoolgebouw dus zeker was gevestigd in het pand met de huidige adresaanduiding Kampstraat 16 !


Winkelpand(ca 1965) Theike Schulpen en dochter Mia waarin vroeger eerste lagere school was gevestigd.


De huidige eigenaar heeft enkele jaren geleden al toepasselijk dit schildje aan de gevel bevestigd.


Kampstraat 14 en 16 anno 2021.





Heeft U een suggestie of opmerking, mail naar info@deetere.nl