Vaak heb ik mijn vader horen vertellen over de senterfuuj en de aw senterfuuj in Dieteren. De senterfuuj was gevestigd aan de Kerkstraat tussen de huidige nummers 62 (Penders) en 64 (Wagemans), waar de aw senterfuuj was gelegen kan ik op dit moment nog niet met zekerheid vaststellen. Dit waren kleine coöperatieve melkfabriekjes zoals ze in veel plaatsen ontstonden eind 19e eeuw om de melk van de koeien die niet nodig is voor de eigen behoefte te verwerken en tot waarde te brengen.

In een krantebericht van de Maas en Roerbode van 17 februari 1900 lees ik dat in Dieteren zelfs 2 boterfabriekjes waren te weten de verenigingen St. Cornelius en St. Stephanus beiden genoemd naar voor Dieteren bekende heiligen. Ze presteerden heel goed getuige de opbrengst van boter ter waarde van ruim 600 guldens per 14 dagen.
Ook de (vervallen) website http://www.zuivelhistorienederland.nl maakt melding van deze twee verenigingen namelijk
Dieteren, St. Cornelius 1898-1917 en Dieteren, St. Stephanus 1900-1917

In 1917 gingen alle Dieterse leden over naar de nieuw opgerichte regionale coöperatie en Stoomzuivelfabriek St. Isidorus in Pey. In 1927 staan verschillende Dieterse melkveehouders bij de coöperatie Sint Rosa te Sittard genoemd als bestuursleden het is mij nog niet duidelijk of dit een afsplitsing is van de Dieterse melkveehouders. In ieder geval gaat de coöperatie van Pey in 1948 op in ‘Zuid-Limburg’ voorheen St. Rosa te Sittard en in 1961 na fusie met verschillende Zuid-Limburgse zuivelcoöperaties wordt de naam Sibema gebruikt. Vervolgens gaat de schaalvergroting verder via Campina(1970-1971), DMV Campina, Melkunie-Campina en heden anno 2016 is het al weer enkele jaren FrieslandCampina.

Terug naar de Dieterse zuivelgeschiedenis.
Van de vereniging St. Cornelius kan ik nog niet veel documenten vinden alleen nog een krantenartikel in de Maas en Roerbode op 26 februari 1898 waarin staat dat een centrifuge is gearriveerd en dat daarmee begonnen wordt in Dieteren. En dat een vijftigtal boeren zich per onderlinge akte verbonden hebben melk van hun vee daaraan te leveren.
Van de vereniging St. Stephanus vond ik in de Nederlandse Staatscourant uit 1900 de oprichtingsakte die ik hier met u wil delen.



Bijvoegsel tot de Nederlandsche Staatscourant van Zaterdag 17 Maart 1900, n°. 64.
COÖPERATIEVE VEREENIGINGEN.
N°. 780.
Coöperatieve zuivelfabriek „Sint Stephanus”, te Dieteren, gemeente Susteren.
Heden, 8 Januari 1900, verschenen voor mij, Louis Philip Hendrik Lienaerts, notaris, ter standplaats Susteren, kanton Sittard:
1. Willem Meuffels; 2. Hubert Schulpen; 3. Frans Hoorens; 4. Jan van Heel; 5. Mathijs Coenemans; 6. Leonard Peuders; 7. Jean Schulpen; 8. Adolph Meuffels; 9. Renier Winteraeken; 10 Hendrik Bokken; 11. Arnold Savelkoel; 12. Hendrik Beurskens; 13. Jan Lambert Jessen; 14. Mathijs Slangen; 15. Mathijs Bokken; 16. Jan Wackers; 17. Jan Mathijs Meuffels; 18. Hendrik Ophelders; 19. Willem Jessen; 20. Herman van der Leek; 21. Willem Schulpen; 22. Jozef van der Linden; 23. Willem Wackers; 24. Quirinus Meuffels; 25. Jean Vencken; 26. Jan Hubert Bohnen; 27. Hubert Schulpen; 28. Christiaan Coenemans, allen landbouwers, wonende te Dieteren, gemeente Susteren; 29. Peter Venken , landbouwer, wonende te Dieteren . gemeente Susteren ; 30. Lambert Jessen, landbouwer, wonende te Dieteren, gemeente Susteren; 31. Hendrik Merrij, landbouwer, wonende te Dieteren, gemeente Susteren;
welke comparanten, aan mij notaris bekend , verklaarden bij deze akte op te richten eene coöperatieve vereeniging onder den naam : Coöperatieve zuivelfabriek „ Sint Stephanus ”, en voor die vereeniging te hebben vastgesteld de navolgende statuten.
Naam , doel, middelen , duur en grondbeginselen.
Art. 1. De vereeniging draagt den naam van: Coöperatieve zuivelfabriek „Sint Stephanus”.
Zij is gevestigd te Dieteren , gemeente Susteren , en aldaar wordt het kantoor der vereeniging gehouden.
Art. 2. Het doel der vereeniging is: gemeenschappelijke zuivelbereiding door de exploitatie eener zuivelfabriek en verkoop van de te verkrijgen producten.
Art 3. Om dat doel te bereiken verbinden zich de leden tot:
a. het in werking brengen eener zuivelfabriek :
b. ten behoeve dier fabriek te leveren de melk van al hunne koeien , met uitzondering van die melk welke voor eigen gebruik , voor het fokken van eigen kalveren en varkens benoodigd is en die melk welke zij met toestemming van het bestuur aan derden in het klein verkoopen.
Art. 4. De vereeniging wordt aangegaan voor een tijdvak van 29 jaren , aanvangende zoodra de inschrijving der akte ter griffie van het kantongerecht binnen welks gebied de fabriek is gelegen , zal plaats hebben gehad , de openbaarmaking der akte in de Nederlandsche Staatscourant zal zijn geschied en de aankondiging van het optreden der vereeniging in een der nieuwspapieren bedoeld bij art. 5 der Coöperatiewet, zal zijn gedaan, als wanneer de vereeniging als rechtspersoon optreedt.
Ten minste één jaar vóór het einde van genoemd tijdvak wordt over het al of niet voortduren der vereeniging beslist.
Art. 5. Het domicilie der vereeniging en van al hare leden is ten kantore der vereeniging te Dieteren, gemeente Susteren.
Art. 6. Het boekjaar of dienstjaar begint op 1 April van elk jaar.
Art. 7. Het voor de oprichting der vereeniging, den aankoop of de huur van terrein of gebouwen en het aanschaffen der machines, werktuigen of gereedschappen vereischte kapitaal, zoomede dienende tot dekking eener eerste behoefte aan kasgelden , wordt verkregen door gelden ter leen op te nemen, waarvan het bedrag en de wijze van rentebetaling , aflossing en verdere bedingen door de algemeene vergadering wordt vastgesteld.
Art. 8. Er wordt een reservefonds gesticht. Het wordt gevormd uit entrée-gelden , boeten en uit een deel der jaarlijksche ontvangsten. In de rekening van elk boekjaar wordt een bedrag van minstens f 100 als vaste post van uitgaaf gebracht, totdat het reservefonds , met inbegrip van de door belegging te verkrijgen renten , een bedrag van f 1000 heeft bereikt. Uit dat reservekapitaal zullen worden betaald de jaarlijksche kosten benoodigd voor het onderhoud van gebouwen, machinerieën en verderen inventaris der fabriek , die de som van f 200 te boven gaan , alsmede de terugbetalingen aan uittredende leden bedoeld bij de artt. 11 , 14 en 16 van deze statuten.
Wordt over eenig bedrag beschikt, dan zal onmiddellijk tot aanvulling van dat fonds overeenkomstig het eerste lid van dit artikel worden overgegaan.
Dit artikel treedt in werking na aflossing van de schulden.
Art. 9. De leden zijn voor de verbintenissen der vereeniging persoonlijk aansprakelijk, in verhouding tot het aantal geleverde kilogrammen boter over het boekjaar waarin de verbintenissen zijn aangegaan.
Lidmaatschap, rechten en verplichtingen.
Art. 10. Leden der vereeniging zijn de oprichters en zij die later door het bestuur als lid zijn toegelaten, zoodra zij het register bedoeld bij art. 11 der Coöperatiewet hebben geteekend.
De aanneming van leden geschiedt door het bestuur op voorwaarden in eene algemeene vergadering te bepalen.
Het lidmaatschap is persoonlijk en, behoudens overlijden, verbindend voor een vol boekjaar.
Art. 11. Bij overlijden van een lid is zijne overblijvende vrouw op de eerste plaats bevoegd om den overledene als lid op te volgen. Maakt deze van de bevoegdheid geen gebruik , of indien het lid kinderloos sterft, dan zijn zijne rechtverkrijgenden bevoegd een hunner aan te wijzen om den overledene als lid op te volgen , behoudens goedkeuring van het bestuur.
Zoowel de weduwe als de rechtverkrijgenden geven binnen drie maanden na het overlijden van het lid in wiens plaats zij kunnen treden, schríftelijk hunne beslissing aan het bestuur te kennen en zulks op straffe van verlies hunner bevoegdheid.
Maken zij van deze hunne bevoegdheid geen gebruik , dan hebben de rechtverkrijgenden alleen aanspraak op eene uitkee- ring, zooals voor het geval van uittreding bij art. 14 dezer statuten is geregeld.
Art. 12. Bij huwelijk van een vrouwelijk lid met een niet- lid kan het lidmaatschap alleen blijven bestaan met goedkeuring van het bestuur.
Het lidmaatschap moet alsdan op naam van het mannelijk lid overgedragen worden.
Art. 13. Het lidmaatschap wordt verloren door vrijwillig of gedwongen ontslag.
Ontslagname moet uiterlijk twee maanden vóór den afloop van het boekjaar door het betrokken lid schriftelijk aangemold worden bij het bestuur.
Gedwongen ontslag wordt gegeven door het bestuur bij vertrek uit de gemeente, door de algemeene vergadering in alle andere gevallen.
Art. 14. Hij die wegens vertrek uit de gemeente, wegens het niet meer houden van melkvee of wegens gedwongen ontslag ophoudt lid van de vereeniging te zijn , ontvangt binnen drie maanden na het eindigen van het boekjaar waarin zijn ontslag valt , zijn aandeel uit het actief der vereeniging.
Dit aandeel wordt berekend naar de bij art. 36 dezer statuten bedoelde balans en in de verhouding waarin de door het uittredend lid geleverde boter staat tot de in dien tijd gemaakte totale hoeveelheid boter.
Art. 15. Hij die om andere redenen ophoudt lid te zijn verliest alle recht op uitkeering of mede-eigendom.
Hij die ophoudt lid te zijn , is verplicht binnen eene maand na het houden der vergadering bedoeld in art. 36 dezer statuten te voldoen de door hem eventueel verbeurde boeten, zoomede zijn aandeel in het bijgeval bestaande verliessaldo over het boekjaar in den loop of met het einde waarvan de uittreding of het overlijden heeft plaats gehad.
Vorderingen van uittredende leden zijn twee jaren na de uittreding niet meer geldig; deze vervallen na dien tijd aan het reservefonds.
Art. 16. Elk lid kan wegens overtreding der statuten of van het huishoudelijk reglement bij gemotiveerd besluit van het bestuur van zijn lidmaatschap vervallen worden verklaard. Wie op zoodanige wijze wordt ontslagen , verbeurt alle aanspraak op uitkeeringen en mede-eigendom.
Faillissement van een lid heeft voor hem rechtens uittreding uit de vereeniging ten gevolge, doch hij behoudt het recht op uitkeering volgens art. 19 der statuten.
Art 17. Met goedkeuring van het bestuur kan een lid al zijne rechten aan een anderen houder van melkvee overdragen en deze zijne plaats in de vereeniging innemen.
Art. 18. Vervallenverklaring van het lidmaatschap en aanspraak op uitkeering en mede-eigendom moet geschieden bij verlies van burgerrecht.
Art. 19. Het huishoudelijk reglement, dat geene bepalingen mag bevatten in strijd met deze statuten , wordt door de leden vastgesteld; het regelt de bijzonderheden van exploitatie en beheer der fabriek en stelt de strafbepalingen vast op het niet nakomen der verplichtingen der leden.
Art. 20. Zonder schriftelijke toestemming van het bestuur is den leden op eene boete van f 10, ten bate van het reservefonds, voor elke overtreding, verboden deel te nemen aan eene andere zuivelfabriek of soortgelijke vereeniging of melk tot levering aan te koopen.
Art. 21. Het is verboden aan de fabriek te leveren:
a. melk van ongezonde koeien ; b. melk van kalfkoeien binnen 6 dagen na het kalven en van dragende koeien gedurende de laatste maand der dracht; c. melk die niet afgeleverd wordt binnen den tijd na het melken , door het bestuur daarvoor bepaald ; d. melk die vervalscht, vermengd met andere stoffen of niet behoorlijk behandeld is, of die het door het bestuur noodig geachte minimum vetgehalte niet heeft; e. melk die afgeleverd wordt in onreine vaten , of in zoodanigen toestand , dat zij voor de bereiding van deugdelijke boter ongeschikt is te achten.
Art. 22. De melk in het vorig artikel bedoeld zal bij aflevering worden afgewezen. De leveranciers der geweigerde melk kunnen daartegen in beroep komen bij het bestuur. Dit stelt zoodra mogelijk een nauwkeurig onderzoek in, waarin het zich kan laten bijstaan door den provincialen zuivelconsulent. Op dit onderzoek volgt onmiddellijk de uitspraak. Aan deze uitspraak, als zijnde aan geen hooger beroep onderworpen, moeten de leveranciers zich onderwerpen.
Art. 23. De melk moet worden afgeleverd zooals zij gemolken wordt, nadat zij door eene goede teems is gezegen. Voor zooverre de levering niet dadelijk geschiedt, moet de melk door middel van koud water voldoende worden afgekoeld tot beneden 15 graden Celsius en voorts op eene koele zuivere plaats en in deugdelijke zuivere melkvaten worden bewaard.
Art. 24. De melk moet elken dag geleverd worden op het uur door het bestuur te bepalen, in vaten door het bestuur der fabriek goedgekeurd. Op Zondagen en geboden Katholieke feestdagen geschiedt de levering der melk overeenkomstig de bevelen van het bestuur.
Het is den leden op eene boete door het bestuur te bepalen verboden op eenigerlei wijze de bereiding of handel in margarine te bevorderen. De boeten vervallen aan het reservefonds.
Art. 25. Het bestuur is bevoegd om een onderzoek te doen instellen naar de melkkoeien, de melkvaten, de kelders en het veevoeder der leveranciers. Deze zijn verplicht het onderzoek te gedoogen, de daarmede belaste personen de gevraagde hulp te verleenen en zoo noodig iedere melkkoe in hunne tegenwoordigheid te melken en een monster der melk te laten nemen.
Art. 26. De melkleveranciers zijn verplicht de voorgeschreven maatregelen, die het gevolg zijn van bedoeld onderzoek, uit te voeren ; zoo zij daaraan niet voldoen of indien zij in strijd handelen met de bepalingen der artikelen 3, 20, 21 en 22, kan het bestuur de aanneming der melk aan de fabriek tijdelijk doen weigeren, zelfs gedurende 3 maanden of minder die aanneming verbieden en dit verbod telkens verlengen of op elk kilogram melk door den betrokken leverancier te leveren, eene boete toepassen van hoogstens één cent.
Art. 27. Zonder toestemming van het bestuur is het iedereen verboden iets wat tot de zuivelfabriek behoort mede te nemen.
Bestuur, beheer en toezicht.
Art. 28. Aan het hoofd der vereeniging staat een bestuur van minstens drie leden, door en uit de leden gekozen.
De bestuursleden verdeelen onderling hunne werkzaamheden en kiezen een voorzitter , een onder-voorzitter en een secretaris- penningmeester uit hun midden.
Art. 29. Volgens daarvan op te maken rooster treedt jaarlijks de helft der bestuursleden af;
de kleinste helft is het eerst aan de beurt van aftreding.
De verkiezing geschiedt in de algemeene vergadering bedoeld in art. 36.
De aftredende leden zijn herkiesbaar.
Elk bestuurslid kan te allen tijde ontslagen worden. Komt eene vacature in het bestuur, dan wordt die binnen eene maand na haar ontstaan bij keuze door de leden aangevuld , op een dag door den voorzitter te bepalen. Wie tusschentijds in de plaats van een ander wordt benoemd , treedt af op het tijdstip, waarop degene wiens plaats hij inneemt, had moeten aftreden.
Art. 30. De algemeene vergadering kan tevens een of meer controleurs benoemen, die met het onderzoek der melk op het vetgehalte en in vereeniging met het bestuur met het toezicht op den algemeenen gang der werkzaamheden belast zijn.
Art. 31. De werkzaamheden van den secretaris-penningmeester kunnen zoo noodig aan een persoon buiten de vereeniging worden opgedragen. Indien dit het geval is, maakt hij deel uit van het bestuur, doch heeft geene stem.
Art. 32. Het bestuur oefent toezicht uit over alles wat de exploitatie der fabriek betreft en vertegenwoordigt de vereeniging zoo in als buiten rechten.
Art. 33. jaarlijks zal in de vergadering in art. 36 dezer statuten bedoeld eene commissie van drie leden uit de leden worden benoemd, ter controleering van de boeken van den secretaris- penningmeester.
Vergadering, rekening en verantwoording, stemrecht.
Art. 34. De voorzitter belegt de vergaderingen overeenkomstig de wettelijke en reglementaire voorschriften en voorts zoo dikwijls hij zulks noodig acht, of wanneer hem dit door een vijfde gedeelte der leden schríftelijk, met opgave der redenen, wordt gevraagd.
Wordt aan dit verzoek binnen de 8 dagen geen gevolg gegeven , dan kunnen de verzoekers dadelijk eene vergadering beleggen.
Zijn in laatstbedoelde vergadering meer dan de helft der leden tegenwoordig, dan kunnen daarin geldige besluiten worden genomen.
Toegang tot de algemeene vergadering hebben alle mannelijke leden en de wettelijke en de erkende vertegenwoordigers der afwezige leden.
Hij die als erkend vertegenwoordiger wenscht op te treden, raag geen bestuurslid zijn , moet door zijn lastgever schriftelijk gemachtigd en door het bestuur als zoodanig erkend worden.
Ken vertegenwoordiger kan slechts voor één lid optreden.
Art. 35. De oproeping der vergadering geschiedt door den voorzitter 2 dagen te voren, door een biljet in de fabriek op te plakken , waarin de te behandelen punten in het kort worden opgegeven. In spoedeischende gevallen kan bij de oproeping van dit voorschrift worden afgeweken.
Art. 36. Het boekjaar eindigt op ultimo Februari van elk jaar. Binnen 3 maanden daarna wordt eene vergadering gehouden , waarin door den secretaris-penningmeester rekening en verantwoording wordt gedaan over het afgeloopen dienstjaar en eene balans overgelegd, waarin, behalve een uittreksel van de rekening en verantwoording, tevens voorkomt eene gedetailleerde opgave van de goederen der vereeniging met de daaraan toe te kennen waarde.
Eene commissie van 3 leden, door de vergadering te benoemen , onderzoekt de rekening en balans en brengt van hare bevinding verslag uit. Wordt in deze of in de daarop volgende vergadering daaromtrent geen besluit tot afkeuring genomen , dan worden rekening en balans beschouwd als goedgekeurd. De goedkeuring der vergadering op de rekening en balans strekt het bestuur tot volledige kwijting en ontheffing. Deze goedgekeurde balans dient voor het doel in art. 14 opgegeven.
Art. 37. De voorzitter opent, leidt en sluit de vergadering en behandelt alle voorkomende zaken, waarvan de behandeling niet aan een ander opgedragen is en die dadelijk afdoening vorderen. In andere gevallen is aan de algemeene vergadering voorbehouden in hoogste instantie over alle aangelegenheden der vereeniging te beslissen. Bij ontstentenis van den voorzitter wordt deze vervangen door den ondervoorzitter of door het oudste bestuurslid in jaren.
Art. 38. Ieder lid heeft ééne stem. Behoudens het bepaalde bij artt. 40, 41 en 42 worden alle besluiten genomen met volstrekte meerderheid van stemmen. Staken de stemmen over eenig voorstel, dan beslist het bestuur.
De stemming over zaken geschiedt, voor zooverre niet op andere wijze voldoende van den wil der meerderheid blijkt, mondeling ; over personen bij ongeteekende briefjes.
Is bij de benoeming van personen bij de eerste stemming geen volstrekte meerderheid verkregen, dan wordt eene herstemming gehouden tusschen het dubbeltal dat bij de eerste stemming de meeste stemmen op zich vereenigde, of, voor het geval meer personen evenveel stemmen hebben verkregen, tusschen hen allen; hij die dan de meeste stemmen erlangt is de benoemde. Staken de stemmen , dan beslist het lot.
Art. 39. Van het verhandelde in de vergadering wordt door den secretaris-penningmeester aanteekening gehouden. De hiervan opgemaakte notulen worden in de eerstvolgende vergadering voorgelezen en na goedkeuring door den voorzitter en den secretaris geteekend. Ontbinding en vereffening.
Art. 40. Het besluit tot ontbinding of liquidatie der vereeniging is slechts dan geldig, indien het genomen wordt in twee opvolgende vergaderingen, met eene tusschenruimte van 14 dagen , opzettelijk tot dit doel bijeengeroepen en telkenmale met eene meerderheid van drie vierde der uitgebrachte stemmen.
Zoolang de vereeniging nog tien leden telt is niemand gerechtigd zijn aandeel te eischen.
Art. 41. In geval van ontbinding is het bestuur met de vereffening belast. De bezittingen der vereeniging worden in het openbaar verkocht, tenzij de vergadering met drie-vierde der stemmen anders beslist, en de opbrengst na aftrek van alle kosten en schulden onder de leden verdeeld, in verhouding tot de hoeveelheid boter gedurende de jaren dat zij lid zijn door hen geleverd. Slotbepalingen.
Art. 42. Tot wijziging dezer statuten kan worden besloten met eene meerderheid van ten minste twee-derde van het aantal ter vergadering aanwezige leden.
Art. 43. Alle geschillen tusschen de leden onderling, tusschen de leden en het bestuur en tusschen de bestuursleden onderling worden onderworpen aan de uitspraak van 2 bestuursleden en van 3 leden door het lot uit de leden aangewezen, die zullen uitspraak doen in het hoogste ressort. Alle geschillen over de uitlegging en toepassing dezer statuten te ontstaan worden beslist door de algemeene vergadering.
Tot na de beslissing door de algemeene vergadering is het besluit genomen door het bestuur van kracht.
Art. 44. Ieder lid of toetredend lid verbindt zich door onder- teekening van het register bedoeld bij de wet van 17 November 1876 (Slaatsblad n°. 227), voor zooverre hem betreft, tot naleving der statuten dezer vereeniging en ontvangt daarvan een exemplaar en tevens het huishoudelijk reglement.
Voor zooverre daarvan bij deze statuten niet uitdrukkelijk is afgeweken, wordt deze vereeniging geregeerd door de bepalingen der wet van 17 November 1876 (Staatsblad n°. 227), zoo- als zij is gewijzigd bij de wet van 7 Mei 1878 (Staatsblad n°. 41) bij de wet van 15 April 1886 (Staatsblad n°. 61) en 20 Januari 1896 (Staatsblad n°. 9).
Waarvan akte,
in minuut opgemaakt, is verleden te Dieteren, gemeente Susteren , ten café-huize van den heer Jean Schulpen , op datum voormeld , in tegenwoordigheid van de heeren Anthonius Jacobus Hubertus Sax, notarisklerk, te Susteren, en Johan Christoffel van Weydom Claterbos , zuivel-consulent, te Sittard, als getuigen, die na voorlezing deze akte met de comparantenen en mij notaris hebben onderteekend, ter uitzondering van den comparant Hendrik Ophelders, die verklaarde niet te kunnen teekenen.
(Geteekend :) W. Meuffels, Fr. Hoorens, J. J. van Heel, L. Penders , A. Savelkoel, H. Beurskens, M. Slangen, J. Wackers , W.Jessen, H. van der Leek, W. Schulpen, A. Meuffels, J. M. Schulpen , H.Schulpen , C. Coenemans , L. Jessen , H. Schulpen , M.Coenemans, J. R. Winteraeken, H. Bocken, J. L. Jessen, M. Boeken, H. Meuffels, J. van der Linden, W. Wackers, Q. Meuffels, Jan Vinken , J. H. Bohnen , P. M. Vinken, J. H. Merrij; A.J. H.Sax, Joh. C. van Weydom Claterbos, L. Ph. H. Lienaerts, notaris.
Geregistreerd te Sittard 22 Januari 1900, deel 125, folio 134 recto, vak 4.
TE ’SGRAVENHAGE. TER ALGEMEENE LANDSDRUKKERIJ.